Helga Hafsteinsdóttir
mánudagurinn 1. mars 2021
Skorður á skuldir
Önnur fjármálareglan segir að heildarskuldir hins opinbera verði að vera innan við 30 prósent af vergri landsframleiðslu. Þar fyrir utan eru lífeyrisskuldbindingar og viðskiptaskuldir og bankainnstæður og sjóðir eru dregnir frá. Árið 2019 námu heildarskuldir hins opinbera um 30 prósentum af vergri landsframleiðslu og voru því í samræmi við lögin.
Þriðja fjármálareglan segir til um það hvað gerist ef opinberar heildarskuldir fari umfram 30 prósent af vergri landsframleiðslu. Þá þarf að hækka tekjur eða skera niður útgjöld svo hægt sé að greiða niður skuldir um 5 prósent á ári að meðaltali fyrir hvert þriggja ára tímabil.
Þegar efnahagskreppan sem fylgir heimsfaraldri COVID-19 skall á var augljóst að fjármálareglurnar myndu ekki halda. Hallinn á rekstrinum jókst gríðarlega og þar með skuldirnar. Alþingi ákvað því að taka reglurnar úr sambandi tímabundið til ársins 2026. BSRB studdi það og benti einnig á að nauðsynlegt væri að endurskoða reglurnar áður en þær taki gildi að nýju.
Góðar ástæður til að endurskoða
Ástæðurnar fyrir því að BSRB vill að fjármálareglurnar verði endurskoðaðar eru nokkrar. Þar má nefna að tekjur ríkisins standa ekki undir útgjöldum í eðlilegu árferði vegna þessa að skattar hafa verið lækkaðir án þess að aðrar tekjur séu auknar á móti.
Áform eru uppi um að skera niður í rekstri til að uppfylla gildið um varfærni og stöðva skuldasöfnun. BSRB hefur bent á mikilvægi þess að afla tekna frekar enn að skera niður þjónustu við almenning og auka álag á starfsfólk. Mikilvægt er að reglan um hallalausan rekstur verði ekki notuð sem afsökun til að draga úr opinberri þjónustu og selja eignir. Hvað varðar fjármálaregluna um skuldahlutfallið þá er leyfilegt hlutfall of lágt. Flest ríki eru með það hærra og sem dæmi má nefna að reglurnar fyrir Evruríkin eru 60 prósent skuldahlutfall af vergri landsframleiðslu.
Síðustu ár hefur verið lögð rík áhersla á það hér á landi að greiða niður skuldir en það hefur leitt til þess að minna fé hefur verið varið í rekstur, almannatryggingar og fjárfestingar. Skuldareglan má ekki verða til þess að opinber þjónusta dragist saman, ójöfnuður aukist og fjárfestingar til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda og aðrar þær fjárfestingar sem leiða til verðmætasköpunar og velsældar til lengri tíma verði vanræktar.
Meira